Sakral Neyromodulyasiya (SNM)

Sakral neyromodulyasiya (SNM) xroniki çanaq ağrısı, sidik kisəsi və bağırsaq disfunksiyası kimi müxtəlif çanaq dibinin xəstəliklərinin müalicəsində istifadə edilən minimal invaziv müalicə üsuludur. Bu texnika sakral sinir köklərinin elektrik stimullaşdırılmasını əhatə edir və nevroloji yolları modulyasiya edir, simptomların aradan qaldırılmasını təmin edir.

Sakral Neyromodulyasiyanın Tərifi və Tarixi

Sakral neyromodulyasiya sakrumun (koksiks) sinir köklərinə yerləşdirilən elektrod vasitəsilə elektrik stimullaşdırılmasını təmin edir. İlk dəfə 1980-ci illərdə sidik kisəsinə nəzarət üçün inkişaf etdirilən bu texnika zamanla digər çanaq dibinin xəstəliklərinin müalicəsində də istifadə olunmağa başladı.

Sakral sinirlərin anatomiyası və funksiyası

Sakral sinirlər çanaq orqanlarının funksiyalarını tənzimləyən və idarə edən sinir şəbəkəsidir. Bu sinirlər sidik kisəsi, bağırsaq və cinsiyyət orqanları kimi çanaq strukturlarına sensor və motor siqnalları daşıyır. Sakral neyromodulyasiya bu sinirlərin fəaliyyətini tənzimləməklə disfunksiyaları düzəltməyi hədəfləyir.

Sakral neyromodulyasiya üçün göstərişlər

Həddindən artıq aktiv sidik kisəsi (OAB): Həddindən artıq aktiv sidik kisəsi tez-tez sidiyə getmə, ani sidiyə çağırış və bəzən sidiyə çıxmama ilə xarakterizə olunur. Sakral neyromodulyasiya bu simptomları azaltmaqda son dərəcə təsirli olur.

Sidik qaçırma: Stress qaçırma və ya təcili sidik qaçırma kimi hallarda sakral neyromodulyasiya sidik tutma qabiliyyətini artıraraq qeyri-iradi sızmaların qarşısını alır.
Xroniki çanaq ağrısı: Xroniki çanaq ağrı sindromu uzun müddət davam edən çanaq ağrıları ilə xarakterizə olunur. Sakral neyromodulyasiya ağrıları azaldır və aradan qaldırır.

Bağırsaq funksiyası pozğunluqları: Xroniki qəbizlik və ya nəcis tutmama kimi bağırsaq problemlərində sakral neyromodulyasiya bağırsaq hərəkətlərini tənzimləməyə kömək edə bilər.

Nəcisin tutulmaması nəcis tuta bilməməsi kimi müəyyən edilir və fərdlərin həyat keyfiyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edən sağlamlıq problemidir. Bu vəziyyət müxtəlif səbəblərdən yarana bilər və müalicə üsulları xəstənin vəziyyətindən asılı olaraq dəyişir. Sakral neyromodulyasiya (SNM) nəcis tutmamanın müalicəsində perspektivli bir üsul kimi seçilir.

Nəcisin saxlanmamasının səbəbləri və simptomları

Nəcisin tutulmaması adətən aşağıdakı səbəblərə görə baş verir:

• Anal sfinkter əzələlərinin zəifliyi və ya zədələnməsi
• Düz bağırsağın anormal fəaliyyəti
• Sinir zədələnməsi (doğuşdan sonra, düz bağırsaq və anal kanal əməliyyatları və ya nevroloji xəstəliklər)
• İshal və ya sərt nəcis səbəbiylə nəzarətin olmaması

Semptomlara qeyri-iradi nəcis sızması, qaz sızması, təcili defekasiya çağırışı və vaxtında tualetə gedə bilməmək daxildir.

Sakral neyromodulyasiya sakral sinir köklərinə (S2-S4) aşağı gərginlikli elektrik impulsları göndərməklə çanaq orqanlarının və əzələlərinin funksiyasını tənzimləmək məqsədi daşıyır. Bu elektrik impulsları sinirlərin həyəcanlılığını dəyişdirərək, anus və düz bağırsağın əzələlərinin daha yaxşı işləməsini təmin edir. SNM-nin nəcis tutmama ilə bağlı təsirli mexanizmləri bunlardır:

Əzələ tonusunun artırılması: Elektrik stimullaşdırılması, anal sfinkter əzələlərinin tonusunu artıraraq nəcis nəzarətini yaxşılaşdırır.

Sinir ötürülməsinin tənzimlənməsi: Sinir yollarının modulyasiyası rektum və anal kanalda sensor və motor siqnallarını tənzimləyir.

Refleks cavablarının təkmilləşdirilməsi: Çanaq əzələlərinin refleks reaksiyalarını gücləndirməklə, qeyri-iradi defekasiyanı azaltmaq olar.

Bir sıra klinik tədqiqatlar göstərir ki, SNM nəcis saxlamamanın müalicəsində yüksək effektivdir. Bu tədqiqatların nəticələrinə aşağıdakılar daxildir:

• Simptomların azalması: Xəstələrin əksəriyyətində nəcis tutmamanın tezliyində və şiddətində əhəmiyyətli azalma müşahidə edilmişdir.
• Həyat keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması: SNM müalicəsi xəstələrin həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırır. Xəstələr ictimai fəaliyyətlərini və gündəlik həyatlarını daha asan davam etdirə bilirlər.
• Uzunmüddətli təsirlər: SNM-nin uzunmüddətli istifadəsi nəcis tutmama simptomlarının daimi yaxşılaşmasını təmin edə bilər.

Sakral neyromodulyasiya mexanizmi

Sakral neyromodulyasiya sakral sinir köklərinə elektrik impulsları göndərərək sinir fəaliyyətini tənzimləyir. Bu stimullaşdırma nevroloji yolların yenidən qurulması ilə çanaq orqanlarının normal fəaliyyətinə qayıtmasına kömək edir. Əsas mexanizmlər bunlardır:

Sinir impulslarının modulyasiyası: Elektrik stimullaşdırılması sinirlərin həyəcanlılığını dəyişir, əzələlərin daha effektiv işləməsinə imkan verir.

Beyin və Sinir Sistemi Əlaqəsi: Çanaq orqanları ilə beyin arasındakı sinir əlaqəsi tənzimlənir, beləliklə orqan funksiyaları üzərində nəzarət artır.

Sakral Neyromodulyasiya Proseduru

Xəstənin qiymətləndirilməsi: İlk növbədə xəstənin müalicəyə uyğun olub-olmadığı qiymətləndirilir. Bu qiymətləndirməyə tibbi tarix, fiziki müayinə və lazımi görüntüləmə üsulları daxildir.

Müvəqqəti Stimulyasiya (Test mərhələsi): Birinci mərhələdə müvəqqəti elektrod qoyulur və 7-10 gün ərzində stimullaşdırma tətbiq edilir. Bu müddət ərzində xəstənin simptomlarında dəyişikliklər qiymətləndirilir.

Daimi İmplant: Müvəqqəti stimullaşdırma uğurlu olarsa, daimi neyromodulyator cihaz (sakral sinir stimulyatoru) yerləşdirilir. Bu cihaz dərinin altına implantasiya edilir və elektrodlar sakral sinir köklərinə bağlanır.

Sakral neyromodulyasiyanın effektivliyi və yan təsirləri

Sakral neyromodulyasiya simptomları əhəmiyyətli dərəcədə yüngülləşdirə və aradan qaldıra, bir çox xəstənin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdıra bilər. Bununla belə, hər hansı bir müalicə kimi, yan təsirlər və ağırlaşmalar mümkündür:

Dərinin qıcıqlanması və infeksiyası: elektrodların yerləşdirildiyi ərazidə dərinin qıcıqlanması və ya infeksiyası baş verə bilər.

Cihazın nasazlıqları: Neyromodulyator cihazın nasazlığı halında təkrar cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.

Ağrı və Narahatlıq: Elektrodların yerləşdirildiyi bölgədə ağrı və ya narahatlıq ola bilər.

Sakral neyromodulyasiya çanaq boşluğunun xəstəliklərinin müalicəsində təsirli üsul kimi seçilir. Sakral sinir köklərinə tətbiq olunan elektrik stimullaşdırılması sidik kisəsi, bağırsaq və digər çanaq orqanlarının funksiyalarını tənzimləyərək simptomları aradan qaldırır.